Kommandanturpark i nowoczesny blok przy Angielskiej Grobli

Na ul. Angielska Grobla znajduje się do dziś zapomniany nieco przykład nowoczesnej architektury mieszkalnej doby Wolnego Miasta Gdańska.

Projekt nowego bloku, widok od strony ul. Angielska Grobla, 1927 r.

Został zbudowany na obrzeżach tzw. Kommandanturpark, którego pozostałością dziś jest zieleniec między ul. Krowoderską a ul. Św. Barbary.

Nowoczesny blok mieszkalny zaprojektowali Erich Wronka i Ottmar Kempe. Ten pięciokondygnacyjny, stojący równolegle wzdłuż Englischer Damm 7  (ul. Angielska Grobla) budynek oferował łącznie 50 trzypokojowych mieszkań. Wyposażony był też w system centralnego ogrzewania.

Projekt nowego bloku, widok od strony parku, 1927 r.

Budowę bloku rozpoczęto latem 1927 r. i ukończono najpewniej już w 1928 r. Inwestycję sfinansowało Gdańskie Towarzystwo Budowy Mieszkań (Danziger Wohnungsbaugenossenschaft G.m.b.H.). Podmiot ten, istniejący od 1924 r., wcześniej zrealizował kilka, ale mniejszych, inwestycji we Wrzeszczu przy obecnych ulicach Partyzantów i Podleśnej, a także w Sopocie, przy ul. Władysława Andersa.

Wśród lokatorów nowego bloku na Angielskiej Grobli dominowali w okresie międzywojennym kupcy, nauczyciele i pracownicy biurowi administracji gdańskiej (policji i poczty). Był to jeden „z lepszych adresów” w tej części Gdańska.

Plan tzw. Kommandanturpark, 1927 r. Planowany nowy blok widoczny w dolnym, lewym rogu.

Od strony południowej, gdzie mieszkania posiadały pokoje dzienne, do bloku przylegał teren niewielkiego parku, tzw. Kommandanturpark, które centralną częścią stanowiło boisko sportowe (zwane często po prostu „Łąką św. Barbary” – „Barbarawiese”). Co ciekawe, w sierpniu 1927 r. – właśnie w związku z rozpoczęciem budowy bloku – boisko zamknięto. Teren parku miał zostać podwyższony, a docelowo… zamieniony w rynek (targ). Tego planu jednak ostatecznie nie zrealizowano. Po oddaniu do użytku bloku teren ograniczony ulicami  Angielska Grobla, Długie Ogrody, Św. Barbary i Krowoderską ponownie zaczął służyć mieszkańcom jako miejsce odpoczynku, zabaw oraz organizacji gier sportowych.

Park nazwę wziął od rozebranego w 1905 r. Pałacu Mniszchów (adres: Langgarten 88), który faktycznie przez większość XIX w. funkcjonował nie tylko jako komendantura (dowództwo) miejscowego garnizonu, ale także jako siedziba pruskiego gubernatora (do 1807 r. i w latach 1814-1890). Kommandanturpark założono jeszcze przed wybuchem I wojny światowej (tj. między 1912 r. a 1914 r.), przeznaczając pod niego większość działki przypisanej do Langgarten 88 (z dawnym parkiem Pałacu Mniszchów) oraz część sąsiedniej, Langgarten 89, która należała pierwotnie do parafii św. Barbary.

Fragment planu Gdańska z 1920 r. Widać jeszcze stary cmentarzy św. Barbary (z domem parafialnym) oraz park (jeszcze bez boiska sportowego i placu zabaw dla dzieci).

Już w listopadzie 1920 r. zwrócono uwagę na ten zieleniec, proponując, by urządzić na jego obszarze jedno z tak potrzebnych w Gdańsku boisk sportowych. Do tematu powrócono we wrześniu 1922 r. Po pewnym czasie rozpoczęto prace i ostatecznie w lipcu 1924 r. ponownie udostępniono park, już z boiskiem i placem zabaw dla dzieci. Boisko na „Łące św. Barbary” (o powierzchni 1 ha) było jednym z łącznie czternastu nowych boisk, jakie władze gdańskie oddały do użytku między 1920 r. a 1925 r.

Fragment planu Gdańska z 1933 r. z parkiem, boiskiem i uliczką Alte Kommandantur (obecną ul. Krowoderską)

Założenie parkowe przez kilka lat sąsiadowało od strony zachodniej ze starym cmentarzykiem parafialnym św. Barbary. Od niego zresztą wywodziła się nazwa uliczki łączącej Angielską Groblę z Długimi Ogrodami, czyli dzisiejszej ul. Św. Barbary – Totengasse (ul.  Zmarłych). Z początkiem XX w. została przemianowana na Sankt Barbaragasse.  Samą nekropolię zlikwidowano w pierwszej połowie lat dwudziestych. Ostatni ślad po dawnym cmentarzu zniknął w styczniu 1925 r. – przemianowano wówczas niewielki zaułek otaczający kościół pw. św. Barbary z Sankt Barbarakirchof (Cmentarz św. Barbary) na An der Barbarakirche (Przy kościele św. Barbary).

Między 1925 r. a 1927 r. wytyczono też nową uliczkę, biegnącą równolegle do ul. Św. Barbary i ul. Marian Seredyńskiego (Trojangasse) i położoną między nimi: An der Kommandantur, czyli obecną ul. Krowoderską.

Trzy pierwsze ilustracje pochodzą z dodatku „Bauen und Wohnen” do gazety „Danziger Neueste Nachrichten” z 13 lipca 1927 r., nr 161 (ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej). Fragment pierwszego planu Gdańska pochodzi ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej. Fragment drugiego planu Gdańska  pochodzi ze zbiorów The University of Chicago Library.

Autor tekstu: Jan Daniluk