O Gdańskiej Fabryce Obrabiarek w odtajnionych archiwach CIA
W Internecie pojawiła się informacja, że Amerykańskie CIA odtajniło 12-13 milionów zastrzeżonych wcześniej różnego rodzaju dokumentów z lat 1940-1990. Całość dostępna jest on-line na stronach biblioteki CIA.
Nasz kolega Kuba Kowalski – miłośnik historii Dolnego Miasta i mieszkaniec tej dzielnicy powiadomił nas, że wśród wspomnianych dokumentów można też znaleźć informacje dotyczące Dolnego Miasta. Tak, tak… Amerykański wywiad dotarł też i tutaj. A potem sporządził z tych wizyt lub spotkań z informatorami odpowiednie notatki służbowe.
Jeden z tropów prowadził do… Gdańskiej Fabryki Wyrobów Metalowych na ulicy Łąkowej. I tutaj pojawia się dylemat – czy chodziło o Państwową Wytwórnię Opakowań Blaszanych, czy może o Gdańską Fabrykę Obrabiarek. Ta pierwsza nie miała swojego adresu na ulicy Łąkowej, a na Sadowej 11. Ta druga natomiast jak najbardziej mieściła się na wskazanej ulicy Łąkowej – dokładniej pod numerem 35-38. O które miejsce na mapie Dolnego Miasta mogło zatem chodzić? My przychylamy się do tego, że poniższe dwie notatki dotyczą jednak Gdańskiej Fabryki Obrabiarek.
29 listopada 1951 roku na liście sześciu sześciu polskich przedsiębiorstw związanych z przemysłem zbrojeniowym – pod numerem czwartym widnieje informacja następującej treści:
Fabryka Wyrobów Metalowych z ulicy Łąkowej w Gdańsku produkuje tokarki wykorzystywane przy produkcji pocisków. Plany produkcji tych urządzeń, które w Polsce popularnie nazywane są „Pociskówkami” powstały w Fabryce Narzędzi i Maszyn Wiepofana w Poznaniu [w nazwie firmy jest literówka – Fabryka Obrabiarek Specjalnych Wiepofama S.A.działa do dziś w poznańskich Jeżycach – dopisek autora]. Fabryka w Gdańsku produkuje 30 obrabiarek w miesiącu.
Źródło (.pdf)
2 lutego 1952 roku cała notatka została poświęcona omawianej tematyce.
Gdańska Fabryka Wyrobów Metalowych – wytwórnia narzędzi usytuowana jest na ulicy Łąkowej w Gdańsku od 1950 roku. Fabryka zatrudnia około 250 pracowników i składa się z budynku gdzie odbywa się produkcja, osobnej sekcji montażowej, warsztatu obróbki ślusarskiej oraz sekcji malarskiej. Każdego miesiąca powstaje w niej około 18-20 tokarek produkcyjnych, które wykorzystane mogą być jedynie przy produkcji pocisków artyleryjskich. Tygodniowa produkcja 4-5 tokarek jest następnie pakowana w skrzynie i wysyłana koleją na Śląsk lub do Starachowic (tu pojawiają się dokładne współrzędne geograficzne Starachowic –51 stopni i 4 minuty szerokości geograficznej północnej oraz 21 stopni i 4 minuty długości geograficznej wschodniej), gdzie odbywa się fizyczna produkcja pocisków artyleryjskich. Fabryka sama nie przygotowuje jakichkolwiek projektów czy szkiców, ale wszelkie zamówienia otrzymuje już kompletnie opracowane.
Źródło (.pdf)
Niestety – nie udało się dotrzeć do jakichkolwiek późniejszych dokumentów związanych z tym militarnym epizodem. Być może produkcję przeniesiono w inne miejsce. Albo utracono kontakt z agentem. A może wspomniana fabryka straciła na znaczeniu dla CIA i przestała być dłużej obserwowana.
Autor artykułu: Jacek Górski.
Warto przeczytać:
