Pomnik 128. Gdańskiego Pułku Piechoty

Dzieje dwóch budynków koszarowych na Dolnym Mieście, które zresztą przetrwały do naszych czasów, czyli dawnych Herrengarten-Kaserne (koszary przy ul. Sadowej) i Reiterkaserne (tzw. żółty budynek Akademii Muzycznej im. S. Moniuszki w Gdańsku) w największym stopniu są związane z historią 128. Pułku Piechoty. To właśnie do tej jednostki trafiali rekruci z miasta i powiatu gdańskiego (w tym także niemało Polaków). Z tego powodu od 1902 r. nosił wyróżnienie w nazwie jednostki, która określana była „gdańską”.

• 128 Gdański Pułk Piechoty doczekał się tez własnego pomnika.

Niewielki monument został uroczyście odsłonięty na dziedzińcu Herrengarten-Kaserne o godz. 10.00 rano, w sobotę, 7 kwietnia 1906 r. Data nie była, rzecz jasna, przypadkowa. W dniach od 6 do 8 kwietnia tego roku obchodzono uroczyście 25-lecie istnienia jednostki. Odsłonięcie, a następnie oficjalne przekazanie pomnika jednostce (został ufundowany przez członków dwóch Związków Byłych Żołnierzy 128. Pułku Piechoty: berlińskiego, założonego już w 1887 r., oraz gdańskiego, istniejącego od 1901 r.), było jednym z głównych wydarzeń trzydniowych uroczystości.

Monument przybrał formę bloku granitowego z owalną tablicą, udekorowanego rzeźbą orła pruskiego i osadzonego na niewielkim, kamiennym cokole, który szybko porósł bluszcz.

Napis wyryty na tablicy głosił:

Dem Regiment
in dankbarer Erinnerung
gewidmet
Die Kameraden
der Vereine ehemaliger 128er
Berlin-Danzig
1906

W tłumaczeniu na język polski:

Pułkowi
[chowanemu] we wdzięcznej pamięci
[pomnik] poświęcony
Towarzysze
ze Związków Byłych [Żołnierzy] 128. [Pułku Piechoty]
Berlin-Gdańsk
1906

Pomniczek w niezmienionej formie istniał co najmniej do końca II wojny światowej. Składano przy nim wieńce także już po likwidacji gdańskiego garnizonu pruskiego, przede wszystkim podczas listopadowego, obchodzonemu przez ewangelików, Dnia Pamięci o Zmarłych (Totensonntag) oraz Dnia Pamięci o Poległych (Heldengedenktag), który przypadał zazwyczaj w marcu.

W 1945 r. koszary zostały przejęte przez jednostki „ludowego” Wojska Polskiego. Pomnik w dawnej formie przestał istnieć, przetrwał tylko kamienny cokół. Wiele wskazuje na to, że w latach powojennych został on ponownie wykorzystany jako podstawa nowego pomnika (lub tablicy?) – w 2008 r. podczas wizji lokalnej na dziedzińcu opuszczonych koszar widoczne były jeszcze elementy dawnych masztów na flagi, ustawionych obok pomnika.

Pierwsza fotografia pochodzi z publikacji Gottfried Steuer, Geschichte des Danziger Infanterie-Regiments Nr. 128, Berlin 1911 i znajduje się w archiwach autora. Druga jest reprodukcją pocztówki z kolekcji Opowiadaczy Historii Dolnego Miasta w Gdańsku.

Autor artykułu: Jan Daniluk