Kolonia Abegga na Dolnym Mieście
Przed końcem 1874 r. Fundacja Abegga dokonała pierwszej inwestycji. Nabyła nieruchomość zwaną Fuchs’sche Holzfeld, położoną w bezpośrednim sąsiedztwie Śluzy Kamiennej, 
w niewielkiej odległości od dworca przy Bramie Nizinnej. Wstępnie planowano postawić jedno- i dwurodzinne domy. Usytuowanie działki w sąsiedztwie Nowej Motławy powodowało konieczność osuszenia terenu i utwardzenia dróg przed podjęciem prac budowlanych, po czym dokonano podłączenia działki do miejskiej sieci wodociągów i kanalizacji. Fundacja wykorzystała pod zabudowę niewielką część nabytego gruntu, ponad połowę zaś gruntów odsprzedała władzom wojskowym.
Po remoncie zabytkowego, zrujnowanego Blankes Haus (na przedstawionej rycinie to ten budynek po prawej stronie), fundacja postawiła obok pierwszy dom – skromny, ceglany, nietynkowany bliźniak z czterema mieszkaniami. W latach 1874–1876 fundacja zabudowała teren otaczający wąską ulicę zwaną Feldweg dziewięcioma piętrowymi, ceglanymi bliźniakami, mieszczącymi łącznie 36 mieszkań, wykonanymi według projektu z 1873 r. Z tyłu domów mieściły się niewielkie ogródki. Dzięki wsparciu Gdańskiego Związku Hipotecznego, który w ramach pożyczki pokrył 2/3 kosztów, można było zaoferować mieszkania na sprzedaż przy wkładzie niewielkiego ułamka wartości (co pozwalało nawet nisko wynagradzanym robotnikom na zakup mieszkania). Pozostałą kwotę wraz z niewielkimi odsetkami rozkładano na raty spłacane przez okres do 42 lat.
Przy pierwszej inwestycji zrezygnowano ze statutowego ograniczenia grona nabywców (robotników i drobnych rzemieślników) na rzecz wszystkich zainteresowanych. Nie czyniono również trudności przy odsprzedaży mieszkań obciążonych hipoteką. Lokatorom zabraniano jedynie wykorzystywania ogródków niezgodnie z przeznaczeniem, tj. prowadzenia wyszynków.
W 1876 r. fundacja Abegga zaprezentowała swe osiągnięcia w Brukseli, podczas Międzynarodowej Wystawy Opieki Zdrowotnej i Ratownictwa (Internationale Ausstellung für Gesundheitspflege und Rettungswesen). Sukces przedsięwzięcia zachęcił fundację do dalszych działań i w 1877 r. podjęto decyzję o nabyciu kolejnej parceli – tym razem położonej w sąsiedztwie dawnych Domów Zarazy. Zakup miał być największym niepowodzeniem w historii fundacji. Działka okazała się bagnistą łąką, wypełnioną hałdami gruzu, wymagającą kosztownych prac ziemnych. Po wstępnym rozplanowaniu zabudowy i uzbrojeniu, terenu w fachowej prasie ukazało się ogłoszenie o konkursie na projekt zabudowy terenu fundacji, obejmujący propozycję zagospodarowania gruntów oraz projekt 3-kondygnacyjnego domu mieszkalnego, mieszczącego sześć mieszkań (złożonych z kuchni, łazienki i dwóch pokoi). Dążono do wypracowania koncepcji o praktycznych walorach, służącej za wzorzec dla zabudowy całego osiedla.
Do uczestnictwa zaproszono członków Ostpreussischer Ingenieur- und Architekten-Verein oraz Architekten-Verein zu Berlin. Nie wykorzystano w pełni żadnej z nadesłanych prac, nawet pomimo wyłonienia trzech zwycięskich projektów.
Zdecydowano się na równoległe dukty, umożliwiające najbardziej zagęszczoną zabudowę, po czym utwardzono drogi oraz doprowadzono wodociągi i kanalizację. Ze względu na wspomniane trudności dopiero w 1880 r. oddano do użytku przy ówczesnym Grüner Weg (Zielonej) pierwsze dwa budynki (trzykondygnacyjne bliźniaki mieszczące po 12 mieszkań).
Kryzys na rynku zmusił zarząd fundacji do wstrzymania inwestycji. Wydzielone parcele odsprzedano przedsiębiorstwom budowlanym i osobom prywatnym. Przez następne kilkanaście lat fundacja angażowała się w inne formy dobroczynności – otwarto tanią stołówkę i biuro pośrednictwa pracy na Wyspie Spichrzów, a także przekazywano środki na prowadzenie trzech stołówek: na Zaspie (przy Brösener Weg 3, obecnie ul. Chrobrego), w Nowym Porcie (przy Lotsenweg 2, obecnie ul. Przemysłowej) oraz w centrum Gdańska, przy Junkergasse 6 (obecnie ul. Pańskiej). Ponadto fundacja prowadziła działalność pożyczkową i zbudowała żłobek we Wrzeszczu.
W latach 80. XIX w. kapitał fundacji wzrósł o tyle, iż postanowiono o podjęciu nowych inwestycji.
Opublikowany tekst stanowi drugi fragment większej całości. Zachęcamy do lektury całego artykułu – „Fundacja mieszkań robotniczych w Gdańsku – dzieło rodu Abeggów” opublikowanego w „Roczniku Gdańskim”, t. LXXIII–LXXIV, 2013–2014.
Autorka: Jagoda Załęska-Kaczko.
Przedwojenna fotografia Kolonii Abegga pochodzi z książki „Die Großstadtsiedlung Danzig” von Dr. phil. Walter Geisler wydanej w 1918 r. (Tabela 9, zdjęcie 18). Źródło ryciny z Blanke Haus – Danziger Heimatkalender 1927, str. 23. Plan rozbudowy osiedla fundacji Abegga pochodzi z Muzeum Architektury Uniwersytetu Technicznego w Berlinie. Biblioteki uniwersyteckiej. Powojenne zdjęcie budynków z ulicy Zielonej jest autorstwa Artura Wołosewicza. Źródło: Sobiecka L., Kaliszczak M. (ed.), Gdańsk – Dolne Miasto. Dokumentacja historyczno-urbanistyczna,
