Lance z Gdańska

Lanca była lekką bronią drzewcową wykorzystywaną przez oddziały kawaleryjskie, bardzo popularną w XIX w. i na początku XX w. Można nią było zadawać ciosy we wszystkich kierunkach, a ze względu na swą długość umożliwiała również skuteczne rażenie przeciwnika znajdującego się w rowach/okopach lub leżącego poza zasięgiem innej białej broni siecznej (szabli/pałasza).

Do czasu wybuchu IIWŚ straciła ona jednak na znaczeniu bojowym, i stosowana była głównie w celach reprezentacyjnych.

Jej elementem bojowym był zazwyczaj wąski stalowy grot osadzony na drzewcu, na którym w dolnej części znajdował się tylec. Przy czym drzewce było nazwą zwyczajową, gdyż późniejsze modele były wykonywane w całości z metalu. Poniżej grotu bardzo często przymocowywano niekiedy proporczyk w barwach pułkowych lub barwach narodowych, miało to miejsce zazwyczaj w okresie pokoju do celów reprezentacyjnych.

Jedynym producentem lanc w Niemczech na zamówienia rządowe pod koniec XIX w. i w okresie pokoju przed wybuchem IWŚ, była Królewska Fabryka Karabinów w Gdańsku z ulicy Weidengasse.  Tak więc jak widać gdańska fabryka zajmowała się nie tylko wyłącznie produkcją broni palnej, ale wytwarzano tu również broń białą.

Pod koniec lat 80-dziesiątych XIX w. zapadła decyzja o zastąpieniu lancy Holzlanze M1866 (lanca wz.1866)  nowszym modelem, gdzie drewniane drzewce zostało zastąpione przez stalową rurą. Przeprowadzone próby polowe w wybranych jednostkach wykazały pozytywne wyniki z użytkowania nowych lanc, do tego dochodził również czynnik ekonomiczny w postaci tańszego wytwarzania finalnego wyrobu.

W dniu 2 stycznia 1890 oficjalnie wprowadzono do użytku Stahlrohrlanze M1890 (lancę niemiecką wz.1890), wkrótce nieco zmodyfikowano jej konstrukcję, wprowadzając nowy wzór oznaczony Stahlrohrlanze M1893 n/A (lanca niemiecka wz.1893)

Rury stalowe na lance miały średnicę 26mm (inne źródła podają 28mm) i były wykonywane w technologii bezszwowej. Była to nowa technologia dopiero co wprowadzona do użytku. Dostawcą rur była firma Mannesmann (twórca tej technologii), później doszły jeszcze zakłady Rheinische Metallwaren- und Maschienenfabrik. Same groty do lanc wykuwane były w Gdańsku, a całość składana była również w gdańskiej fabryce.

Ciekawostką i pewnym utrudnieniem (albo ułatwieniem) w identyfikacji tych lanc jest całkowity brak bić producenta na głowni grotu. Wynikało to właśnie z tego że jedynym ich producentem była fabryka w Gdańsku. Na głowni grotu, można znaleźć jedynie dwucyfrową końcówkę daty produkcji, stemple odbioru jakościowego oraz znak cesarskiej fabryki w postaci litery W z koroną (Wilhelm II).

Dodatkowo były wybijane oznaczenia regimentowe (Truppenstempel) czyli przynależność do danego oddziału.

Wielkość produkcji

Jeśli liczyć według danych niemieckich przed I WŚ wyposażenie dla 102 pułków kawaleryjskich oraz zapasy mobilizacyjne i uzupełnianie strat bezpowrotnych. Można zatem przyjąć wielkość produkcji lanc na poziomie około 100.000 sztuk w latach 1890-1914.

Temat niemieckich lanc warto również podkreślić z tego tytułu, że po zakończeniu IWŚ część z nich znalazła się na wyposażeniu polskich jednostek kawaleryjskich głównie pochodzących z Wielkopolski w okresie międzywojennym.

Lanca niemiecka wz.1890 – Stahlrohrlanze M1890
Lanca niemiecka wz.1893 – Stahlrohrlanze M1893 n/A

Długość: 3200 mm
Średnica: 26 mm (28mm według innych źródeł)
Długość grota: 126 mm

Waga: 1,9÷2,2 kg

Lanca ogólnie podzielona jest na trzy główne elementy składowe:

– grot
– drzewce
– tylec

Oprócz tego w skład budowy wchodziły inne elementy konstrukcji jak:

– uszka proporczyka
– okucia górne, średnie i dolne (pierścienie)
– temblak
– plecionka uchwytu

Bibliografia:

1/ Lance – Model 1890/93 Stahlrohrlanze (1800-1899); https://collections.royalarmouries.org/object/rac-object-17343.html (dostęp:2019.04.05)
2/ Die Stahlrohrlanze; https://ulanen.blogspot.com/2017/03/die-stahlrohrlanze.html (dostęp:2019.04.05)
3/ Lanca pruskiej kawalerii; https://dobroni.pl/n/lanca-pruskiej-kawal/13316 ; (dostęp:2019.04.05)
4/ Lanca niemiecka wz.1893 n/A; https://dobroni.pl/n/lanca-niemiecka-wz18/13319 ; (dostęp:2019.04.05)
5/ Jacek Jaworski, „Rzecz o lancy”, Regina Armorum, 2009.
6/ Ilustrowane słownictwo materjału uzbrojenia. Cz. 3. Rewolwery, pistolety, szable, lance, bagnety, materjał pomocniczy do broni i ich części składowe; Departament Uzbrojenia Min. Spraw Wojskowych; Warszawa 1931.
7/ Regulamin kawalerji. Cz. 4, Władanie bronią, lanca, szabla, karabinek, pistolety; Wydawnictwo Wojsk. Instytutu Nauk.-Wydawn.; Warszawa 1933.

Źródła zdjęć do artykułu

https://ulanen.blogspot.com/2017/03/die-stahlrohrlanze.html
https://odessa.pl/pl/p/REGINA-ARMORUM.-RZECZ-O-LANCY/188

Autor artykułu: Piotr J. Bochyński.