Ludność Dolnego Miasta i Olszynki w Gdańsku po 1945 roku (fragment I)

Fragmenty: pierwszy, drugi, trzeci, czwarty, piąty, szósty, siódmy, ósmy, dziewiąty i dziesiąty.

1. Źródła, podział i charakter danych

W celu przekazania danych i informacji o ludności Dolnego Miasta i Olszynki w Gdańsku po 1945 roku ograniczono się do społeczności należącej do parafii p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z siedzibą przy ul. Łąkowej 34 A.

Parafia ustanowiona została 21 stycznia 1949 roku a jej zakres terytorialny ulegał w ciągu lat niewielkim zmianom. Obecnie parafia obejmuje mieszkańców ulic takich jak: Altanki, Bluszczowa, Błońska, Bratki, Chłodna, Dobra, Dolna, Dworkowa, Dzwonki, Fiołkowa, Fundacyjna, Gęsia, Goździkowa, Jałmużnicza, Jaskółcza, Jaśminowa, Jelinki, Kacza, Kamienna Grobla, profesora Zdzisława Kieturakisa, Królikarnia, Krótka, Kurza, Letnia, Listki, Łanowa, Łąkowa (numery 5-52), Majowa, Maki, Miodowa, Modra, Na Szańcach, Niezapominajki, Niwki, Olszyńska, Osiedle Ostróżek, Pasieczna, Piwonii, Polna, Przesmyk, Przyokopowa, Pusta, Reduta Dzik, Reduta Miś, Reduta Wilk, Reduta Wyskok, Radna, Sadowa, Stefanii Sempołowskiej, Sierpowa, Słonecznikowa, Stokrotki, Szarotki, Szczygla, Szuwary, Ścieżki, Śluza, Toruńska (numery 22-32), Tulipanowa, Ułańska, Wierzbowa, Wilgi, Wróbla, Wspólna, Zagony, Zawodzie, Zielona, Zielna, Żarnowiecka, Żurawia.

Przyczyn oparcia badania na społeczności parafii jest kilka. Po pierwsze, Dolne Miasto jest zgodnie z obecnym podziałem administracyjnym częścią dzielnicy Gdańsk Śródmieście. O ile można znaleźć niektóre dane dotyczące liczby ludności całego miasta i dzielnic to nie ma informacji dotyczących mniejszych obszarów. Po drugie, istnieją braki w dokumentacji dotyczącej stanu ludności. Braki te w szczególności dotyczą pierwszych lat po zakończeniu II wojny światowej. Po trzecie, Gdańskie Nieruchomości, w tym Biuro Obsługi Mieszkańców nr 2, gospodarujące i administrujące nieruchomościami komunalnymi, nie udzieliły Stowarzyszeniu Opowiadaczy Historii informacji dotyczącej liczby mieszkańców Dolnego Miasta w badanych latach. Po czwarte, mieszkańcy Dolnego Miasta i Olszynki należeli i należą do różnych grup wyznaniowych. Jak wynika jednak ze statystyk posiadanych przez parafię, około 80% mieszkańców, a w niektórych latach i więcej osób, było lub jest wyznania rzymsko-katolickiego oraz przynależało lub przynależy do parafii. Można więc założyć, że społeczność parafii stanowi próbę z całej populacji mieszkańców, a zachodzące w niej zjawiska demograficzne można przenieść na ogół mieszkańców Dolnego Miasta i Olszynki.

Tablica 1. Podział na okresy i podokresy. Opracowanie własne.

Badania obejmują lata 1947-2018, jako że księgi metrykalne prowadziła już od 15 września 1947 (przed powołaniem parafii) niezależna jednostka administracyjna. Wyodrębniono osiem dziesięcioletnich okresów. Każdy z tych okresów podzielono dodatkowo na dwa pięcioletnie podokresy. Wyjątek stanowią: pierwszy okres, obejmujący tylko cztery lata, tj. 1947-1950, a także ostatni okres, obejmujący 8 lat, tj. 2011-2018. Przedstawiono je w zaprezentowanej tablicy.

W celu ukazania ruchu naturalnego ludności (parafian) czyli liczby zawieranych małżeństw, liczby nowonarodzonych (ochrzczonych) dzieci oraz liczby zgonów wykorzystano akta metrykalne – księgi ślubów, chrztów i zgonów – znajdujące się w archiwum parafii p.w Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny na Dolnym Mieście w Gdańsku. Na podstawie tych rejestrów można było dodatkowo określić skąd pochodzili parafianie, tworzący po wojnie lokalną społeczność. Uzyskano także informacje o posiadanym wykształceniu, wykonywanym zawodzie, o tym, w jakim wieku byli rodzice nowonarodzonych dzieci, jaka była płeć noworodków, w jakim wieku umierali mężczyźni, kobiety i dzieci, oraz co było przyczyną zgonów.

Dane w podziale na okresy i podokresy umożliwiają ukazanie zmian zachodzących w społeczności w badanym okresie. Z powodu braku informacji o liczbie ludności i liczbie parafian na Dolnym Mieście i Olszynce – w badaniu posłużono się tylko liczbami bezwzględnymi dotyczącymi ruchu naturalnego, bez wyliczania współczynników małżeństw, urodzeń i zgonów. Fakt ten znacząco ograniczył możliwość przeprowadzenia analiz porównawczych w czasie i przestrzeni.

c.d.n.

Autorka opracowania: Zygmunta Barańska.

Autor czarno-białych fotografii: Artur Wołosewicz.
Źródło: Sobiecka L., Kaliszczak M. (ed.), Gdańsk – Dolne Miasto. Dokumentacja historyczno-urbanistyczna, PP Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział w Gdańsku Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, Gdańsk 1979.