Ludność Dolnego Miasta i Olszynki w Gdańsku po 1945 roku (fragment IX)

Fragmenty: pierwszy, drugi, trzeci, czwarty, piąty, szósty, siódmy, ósmy, dziewiąty i dziesiąty.

3.4 Przyczyny zgonów

Istotne znaczenie w analizie zgonów ma rozpoznanie ich według przyczyn. Uzyskujemy wówczas informacje o kondycji badanej grupy, umożliwiające podjęcie stosownych działań prozdrowotnych. Tablica 6 przedstawia udział procentowy zgonów w parafii według wybranych przyczyn przy zastosowaniu obowiązującej X Rewizji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICID). Należy zwrócić uwagę, że przyczynę zgonu podaje rodzina podczas zgłaszania konieczności pogrzebu. Zdarza się, że ukrywa ona prawdziwą przyczynę śmierci. Z kolei lekarze często wpisują „niewydolność krążeniowo-oddechową”, nie podając informacji o generalnej przyczynie w karcie zgonu.

Do najważniejszych przyczyn umieralności parafian, niezależnie od okresu, należy zaliczyć choroby układu krążenia. Najniższy (17%,1%) udział zgonów z tej przyczyny można zaobserwować w latach 1947-1950. We wszystkich pozostałych okresach był on już znacznie wyższy i wahał się od 29,1% do 42,0%. Bardzo wysoki procent zgonów, szczególnie w przypadku osób w starszym wieku, był spowodowany zawałem serca oraz miażdżycą.

Tablica 6. Struktura zgonów w parafii według wybranych przyczyn w latach 1947-2018 w %
Opracowanie własne na podstawie ksiąg parafialnych.

Drugą, najczęstszą przyczyną zgonów parafian były nowotwory, szczególnie nowotwory płuc i żołądka, a w ostatnich latach, rak jelit i trzustki. Znaczący, utrzymujący się na poziomie od 18,8% do 27,5% udział w zgonach chorób nowotworowych można zaobserwować w okresach od 1950 do 2018 roku. Dane te odpowiadają analogicznym statystykom prowadzonym w odniesieniu do Gdańska, Pomorza, a także całej Polski.

Kolejną ważną przyczyną śmierci parafian były choroby układu oddechowego. Największy ich udział (15,9%) notowano w latach 1947-1950, a najczęściej rejestrowaną wówczas przyczyną śmierci było zapalenie płuc. Najmniejsza umieralność powodu omawianej grupy chorób wystąpiła w latach 1961-1970 oraz 2011-2018. Wynosiła ona odpowiednio 4,6% i 6,1%.
Analizując przyczyny zgonów w pierwszych latach po wojnie zwraca uwagę wysoki (18,6%) udział chorób układu trawiennego, które w szczególności dotyczyły noworodków i dzieci. W księgach parafialnych najczęściej wymienianą przyczyną są, w przypadku tych chorób i tego okresu, zatrucia jelitowe. W latach 1951-1960 udział zgonów z powodu chorób układu trawiennego spadł do 7,8%, w okresach 1961-2010 utrzymywał się na poziomie od 1,6% do 2,8%, a w latach 2011-2018 wynosił tylko 0,5%. Znamienny jest fakt, że zapisom kościelnym o śmierci spowodowanej opisywaną grupą chorób towarzyszą często słowa: „alkoholizm” lub „marskość wątroby”.

W latach 1947-1950, obok chorób układu trawiennego, zaobserwować można także wysoki (11,0%) udział chorób zakaźnych i pasożytniczych. W tym czasie zarejestrowano wiele zgonów spowodowanych gruźlicą i błonicą. W księgach parafialnych z tego okresu wspomniano także o trzech przypadkach śmierci z powodu tyfusu. Już od 1951 aż do 2000 roku zauważalny jest wyraźny, systematyczny spadek zgonów (do 0,3%) spowodowanych chorobami z opisywanej grupy. Wynika to niewątpliwie ze skuteczności szczepień ochronnych, a także zarządzeń lekarskich oraz działalności służb sanitarno-epidemiologicznych. W tym kontekście niepokojący jest jednak fakt zauważalnego wzrostu (1,7%) udziału zgonów parafian na skutek chorób zakaźnych i pasożytniczych w latach 2001-2018. W tym okresie do śmierci dochodziło m.in. z powodu zachorowań na gruźlicę oraz posocznicę.

Pozostałe, niewyróżnione z nazwy w tablicy 6 przyczyny zgonów parafian stanowiły – w zależności od okresu – od 12,9% do 26,1% wszystkich zgonów. W grupie tej wyróżnić można przypadki zejść śmiertelnych spowodowanych chorobami układu nerwowego, na przykład zapaleniem opon mózgowych, zaburzeniem wydzielania wewnętrznego, nielicznymi przypadkami Alzheimera, a także – szczególnie w latach 2001-2018 – cukrzycą. Część zgonów z tej grupy spowodowana była chorobami układu moczowo-płciowego, w szczególności chorobami nerek. Ponadto, do opisywanej grupy ‘pozostałych przyczyn zgonów’ zaliczono przypadki śmierci opisanej w księgach parafialnych, jako „śmierć nagła”, a także „śmierć ze starości”. Ten ostatni zapis szczególnie często występuje w aktach zgonów z początkowych okresów, podczas gdy ten pierwszy dotyczy raczej zapisów z ostatnich okresów.

W kontekście rozpoznawania zgonów w parafii według przyczyn, interesującą grupę osób stanowią niemowlęta i dzieci do 4 roku życia. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że poniższe wyliczenia procentowe bazują wyłącznie na zgonach z podaną w księgach kościelnych przyczyną. W latach 1947-1950 dominującą przyczyną zgonów w tej grupie były choroby układu trawiennego (44,2%) i oddechowego (28,8%), w tym przede wszystkim zapalenie płuc. W kolejnym okresie do wymienionych chorób, skutkujących śmiercią, dopisać należy zapalenie opon mózgowych. O ile w latach 1961-1980 nie obserwuje się dominującej przyczyny lub przyczyn zgonów, o tyle w latach 1981-2000 były nimi wcześniactwo (25,6%), niewydolność krążeniowa (20,9%), zapalenie płuc (13,9%) oraz posocznica (7%). W okresie 2001-2018 zwraca uwagę liczba zarejestrowanych urodzeń martwych. Warto zaznaczyć, że udział zgonów niemowląt stanowił w tych latach niecały 1% ogółu urodzeń.

c.d.n.

Autorka opracowania: Zygmunta Barańska.
Imię i nazwisko posiadaczki udostępnionego zdjęcia do wiadomości Redakcji.