Ludność Dolnego Miasta i Olszynki w Gdańsku po 1945 roku (fragment V)

Fragmenty: pierwszy, drugi, trzeci, czwarty, piąty, szósty, siódmy, ósmy, dziewiąty i dziesiąty.

3.2. Urodzenia

Jedną z podstawowych konsekwencji zawierania małżeństw są urodzenia. Według demografów na poziom urodzeń oddziałuje szereg czynników, które można podzielić na dwie grupy. Pierwszą grupę stanowią czynniki demograficzne, do których należy struktura ludności według wieku i płci, liczebność kobiet w wieku rozrodczym i ich płodność, a także liczba małżeństw oraz wiek nowożeńców. Drugą grupę stanowią czynniki pozademograficzne takie jak: stopień wykształcenia i aktywności zawodowej, warunki ekonomiczne rodziny, czynniki socjologiczne (m.in. obyczajowość, tradycje, poglądy religijne, poziom kultury) oraz czynniki prawno-administracyjne (Sobczak 1970: 98).

Wykres 3. Liczba ochrzczonych dzieci w parafii w latach 1947-2018 w podziale na podokresy

Opracowanie na podstawie tabeli 2. Liczba ochrzczonych dzieci odbiegać może od liczby urodzeń w danym roku szczególnie wówczas, gdy urodzenie nastąpiło w końcu roku.

Największa liczba ochrzczonych dzieci wystąpiła w parafii w latach 1951-1960. W pierwszym pięcioleciu tego okresu chrztów było najwięcej w historii parafii. Tłumaczyć to można wysoką liczbą zawieranych małżeństw, młodą strukturą wieku parafian, a także wysoką liczbą kobiet w wieku rozrodczym oraz małą ich aktywnością zawodową. Jak pisze I. Sobczak (1992: 67) „należy zaznaczyć, że w czasie akcji osiedleńczej napływała do miast województw nadmorskich duża liczba ludności wiejskiej, wywodząca się z przeludnionych obszarów centralnej i wschodniej Polski o wielodzietnym modelu rodziny. Osiedlając się na stałe w miastach przyczyniła się do wzrostu liczby urodzeń w tym środowisku”. Istotny wpływ na wysoki poziom urodzeń w pierwszych latach powojennych miało także działanie tendencji kompensacyjnej, w ramach której dochodziły do skutku decyzje rodzicielskie niezrealizowane w czasie II wojny światowej.

Zmniejszenie się urodzeń w latach 60-tych tłumaczyć można wejściem w wiek rozrodczy mniejszej liczby kobiet urodzonych w okresie wojennym, a także zmianami w strukturze wieku kobiet, spowodowanymi starzeniem się społeczności parafialnej. Jednym z ważnych czynników wpływających na ilość urodzeń była także wzrastająca aktywność zawodowa kobiet oraz trudności mieszkaniowe, polegające na powszechnym braku posiadania wśród młodych małżeństw własnych lokali mieszkalnych.

Wzrost urodzeń, ale znacznie mniejszy, wystąpił także w okresie 1971-1980, co odpowiadało ówczesnej wysokiej liczbie zawieranych małżeństw. Urodzenia w tym okresie były stymulowane przez politykę prorodzinną państwa w postaci wprowadzenia bezpłatnych i płatnych urlopów macierzyńskich oraz dodatków rodzinnych. Jest to także okres, w którym w wiek rozrodczy weszły kobiety z roczników wyżu demograficznego lat 50-tych.

Po roku 1980 w parafii zaobserwować można trend malejący urodzeń. Taką prawidłowość zarejestrowano zarówno w skali kraju, regionu, jak i miasta. Demografowie tłumaczą to obniżającą się płodnością kobiet poprzez podejmowanie pracy zawodowej i nauki, a także procesem starzenia się ludności, co miało miejsce również w parafii i zostanie wykazane w dalszej części niniejszego opracowania. Na malejący trend urodzeń w tym okresie niewątpliwy wpływ miały też czynniki pozademograficzne, w szczególności pogarszająca się sytuacja bytowa parafian. Codzienne życie utrudnione było poprzez złe zaopatrzenie sklepów, długie kolejki oraz powszechny system kartek żywnościowych. Zubożenie wielu rodzin spowodowane było także rosnącym bezrobociem, a co za tym idzie frustracją wielu osób, nasileniem dysfunkcji społecznych oraz zwiększającym się zadłużeniem czynszowym lokatorów mieszkań komunalnych. Jak pisze I. Sobczak (1992: 69) w odniesieniu do Gdańska „mamy tu na uwadze wciąż duże trudności młodych małżeństw w uzyskaniu mieszkania, dotkliwy brak miejsc w przedszkolach i żłobkach, pogarszające się z powodu trwającego od kilku lat kryzysu gospodarczego warunki bytowe wielu rodzin”. Problemy te dotknęły także mieszkańców Dolnego Miasta i Olszynki. Warto zwrócić uwagę, że na przełomie lat 80-tych i 90-tych upadło lub zmieniło swoją lokalizację kilka ważnych i lokalnych zakładów przemysłowych, m.in. Gdańskie Zakłady Futrzarskie, Gdańskie Zakłady Papiernicze, Hydroster, Dagoma oraz „Opakomet” Kombinat Opakowań Blaszanych, w których zatrudnionych była część parafian. Ponadto w niektórych z tych zakładów działały punkty przedszkolne.

Autorka opracowania: Zygmunta Barańska.

Poszczególne zdjęcia pochodzą kolejno – z albumów Elżbiety Woronieckiej, Jacka Górskiego, Danuty Płuzińskiej-Siemieniuk i Marii Rybińskiej.

Przypisy:
Sobczak, I. 1970. Procesy demograficzne w województwie gdańskim w latach 1945-1965. Gdańsk, Wydawnictwo Morskie.
Sobczak, I. 1992. Obraz demograficzny województw nadmorskich Polski w latach 1946-1990. Wybrane liczby i tendencje rozwoju. Gdańsk, Instytut Bałtycki.