Ludwig Noé – ostatni dyrektor „Gewehrfabrik Danzig”
Dr inż. (Dr ing.) Ludwig Noé (1871-1949) – niemiecki naukowiec, wynalazca, przemysłowiec. A także polityk i dyplomata. Przybył do Gdańska w roku 1919 i spędził tutaj cały okres dwudziestolecia międzywojennego oraz lat wojennych (do 1945 r.?), aktywnie uczestnicząc w jego życiu społecznym i gospodarczym.
Wśród szeregu prominentnych funkcji i stanowisk które piastował w tamtym czasie, możemy wymienić te najważniejsze, jak chociażby:
– Profesor zwyczajny i wykładowca miejscowej Technische Hochschule Danzig (1919-1937),
– Poseł i senator w Wolnym Mieście Gdańsk (WMG) w pierwszej kadencji,
– Konsul Generalny Finlandii w WMG (1926-1939),
– Przewodniczący rady Bank von Danzig (Bank Gdański) (1931-1933),
– Dyrektor zakładów Danziger Werft und Eisenbahnwerkstätten A.G. (Stocznia Gdańska i Warsztaty Kolejowe) powstałych z dawnej Stoczni Cesarskiej w 1919 r., a następnie jako dyrektor generalny międzynarodowej spółki akcyjnej International Shipbuilding and Engineering Co Ltd. (Międzynarodowe Towarzystwo Budowy Okrętów i Maszyn, Sp. Akc. w Gdańsku).
Na tej długiej liście aczkolwiek i tak niepełnej, brakuje jeszcze jednego piastowanego stanowiska, dla tej publikacji najważniejszego, a mianowicie:
Ostatni dyrektor Gewehrfabrik Danzig (Fabryki Karabinów w Gdańsku) w latach 1919-1921.
Spośród wielu życiorysów dotyczących jego osoby, na jakie dane było mi natrafić i przeczytać, nie znalazłem w żadnym z nich choćby małej wzmianki o tym dość istotnym przecież epizodzie w jego życiu, choć co prawda dość krótkim.
Nawet w opracowaniu z okresu bliskiemu tym wydarzeniom autorstwa R. Franke „Danziger Burgerbuch Bilder aus Leben …” dotyczącym biografii znanych gdańskich osobistości, nie ma o tym fakcie najmniejszej wzmianki:
Ludwig Noé, Professor Dr. ing. h. c., Generaldirektor der The International Shipbuilding and Engineering Co. Ltd. (Danziger Werft), wurde am 3. Oktober 1871 in Zweibrücken in der Rheinpfalz geboren, hat an der Technischen Hochschule in Karlsruhe Maschinenbau studiert und war zunächst mehrere Jahre für Rudolf Diesel in Deutschland und im Auslande tätig. Dann ging er als Ingenieur zur Hannoverschen Lokomotiv-fabrik Hannover, und nach einigen Jahren als Ober-ingenieur zur Friedrich Krupp A.-G. Germania-Werft in Kiel. Bevor er 1919 nach Danzig kam, war Noé Direktor der Ascherslebener Maschinenfabrik in Aschersleben. 1919 wurde er als ordentlicher Professor an die Danziger Techn. Hochschule berufen, noch im gleichen Jahre übernahm er die Leitung der früheren Kaiserlichen, dann Danziger Werft, die unter seiner Leitung in eine internationale Aktiengesellschaft umgewandelt wurde. 1920 wurde Prof. Noé nebenamtlicher Senator, legte dieses Amt aber bald wegen beruflicher Überbürdung nieder. Im Auslande hat Noé vor dem Kriege speziell in Rußland gearbeitet, u. a. das Wasserwerk in Baku mit dem Engländer William Lindley erbaut.
Być może z tego też powodu bazujące na nim późniejsze inne opracowania, nie posiadają również tej informacji.
Wiemy, że rezygnację ze stanowiska dyrektora Gewehrfabrik Danzig (fabryki karabinów) złożył niedługo po oficjalnym zakończeniu jej działalności w charakterze producenta broni. Miało to miejsce pod koniec sierpnia 1921 r. Rezygnacja ta została przyjęta przez Senat WMG, który przy okazji wyraził mu swoje ubolewanie z tego powodu.
Na jego miejsce jako następcę w roli kierownika likwidacyjnego fabryki broni wybrano miejscowego inżyniera dyplomowanego (Dipl.-Ing.) Maxa von Struszynskiego (który był nota bene absolwentem tutejszej politechniki).
Jak argumentował L. Noé w podaniu przedłożonym gdańskiego Senatowi, jego rezygnacja miała być podyktowane licznymi atakami skierowanymi na jego osobę w polskiej prasie w tamtym okresie.
Faksymile podpisu L.Noé na akcji spółki International Shipbuilding and Engineering Co Ltd.
Nie powinno to zresztą za bardzo dziwić. Bowiem z punktu widzenia polskiego, był osobą która w najwyższym stopniu próbowała opóźnić i utrudniała realizację postanowień Traktatu Wersalskiego w punktach dotyczących przekazania Rzeczypospolitej właśnie tej fabryki.
Była to jednak jak się wydaje tylko wymówka. Mocno wątpię w to, aby przejmował się zbytnio tym, co wypisuje na jego temat polska prasa, skoro wcześniej nie zwracał na to najmniejszej uwagi.
Z drugiej strony miał do uratowania kolejny wielki zakład jakim była stocznia i nie powinno dziwić, że najwyraźniej postanowił się skupić na tym działaniu, aby nie zaprzepaścić również kolejnego powierzonego zadania.
W mojej ocenie jednak dodatkowym powodem było co innego. Przypuszczam że poczytywał on sobie bowiem likwidację fabryki broni pod swoim zarządem, jako swoją największą osobistą życiową porażkę. Jak bowiem do tej pory kroczył wyłącznie drogą sukcesu. Musiała to być dla niego bardzo gorzka pigułka do przełknięcia.
Podpis dedykacyjny Ludwiga Noé w książce „Goldenes Ehrenbuch der Stadt Coburg” (fot. Hermann Historica)
I być może jego działania przyniosłyby oczekiwany skutek dla Wolnego Miasta Gdańska, gdyby jednak nie stanowcze stanowisko Rady aliantów w zakresie przekazaniu wyposażenia fabryki karabinów Polsce.
Może to być pewnym wyrazem podziękowania ówczesnych władz gdańskich w zakresie działań podjętych w celu utrzymania i kontynuowania produkcji w jednym z największych zakładów przemysłowych na terytorium WMG.
Jak widać ten prawie dwuletni okres działalności w fabryce broni był zatem bardzo intensywny i burzliwy, zwłaszcza w ostatnim półroczu istnienia „Gewehrfabrik Danzig”.
Autor: Piotr J. Bochyński.
Zdjęcie portretowe Ludwiga Noé. („Danziger Burgerbuch Bilder aus Leben und Wirken Danziger Manner und Frauen in Politik, Wirtschaft, Presse”, Kunst; Danzig 1927). Oryginalna koperta firmowa pochodzi z kolekcji Opowiadaczy Historii.
Warto przeczytać tego samego autora:
– Bagnety modernizowane w Kgl. Gewehrfabrik Danzig
– Lance z Gdańska
– Fabryka Broni w Gdańsku – asortyment produkcyjny broni
– Peruwiański kontrakt dla Fabryki Karabinów
– Powersalskie losy Fabryki Karabinów z Gdańska w II Rzeczypospolitej
– Fabryka Karabinów i Fabryka Amunicji z Gdańska na berlińskiej wystawie przemysłowej w 1889 r.
