Przyokopowa

Czy każdy okop jest rowem? Tak! Ale czy każdy rów jest okopem? Zdecydowanie nie.
Trudno więc dociec dlaczego część jednego z rowów odwadniających onegdaj Dolne Miasto potraktowano jako zwykły okop i na tej podstawie ulicę związaną z tym rowem nazwano Przyokopową. Bo historia tej ulicy z okopem nie ma nic wspólnego.
Jest za to bardzo ściśle związana z ulicami Szuwary, Jaskółcza i Jałmużnicza. Tak ściśle, że to właśnie z tymi wymienionymi przed chwilą ulicami tworzyła po zbudowaniu fortyfikacji bastionowych jeden z trzech długich kanałów (rowów melioracyjnych) odwadniających biegnących wzdłuż Motławy. W połowie XVII wieku o ścieżce wiodącej wzdłuż jednego z brzegów tego rowu przyjęto mówić Kranichgasse (Żurawia). Drugi brzeg (ten bliżej Nowej Motławy) pozbawiony był wówczas jakiejkolwiek nazwy. Stan ten trwał przez kolejne 150 lat. W 1800 roku oba brzegi zaliczono do ówczesnej ulicy Allmodengasse, czyli współczesnej Jałmużniczej (to widać na załączonym wycinku mapy). 17 lat później omawiany fragment Dolnego Miasta został wspólnie z przecinającą go obecną Zieloną nazwany letzter Graben czyli Ostatni Rów. A w 1869 roku przyjął nazwę Grabengasse, co wiązało się z prostym skojarzeniem z Rowem albo przy Rowie. Ale sama ulica Grabengasse pojawiła się oficjalnie w Księgach Adresowych pod koniec XIX wieku i przetrwała do końca II wojny światowej.
Sama historia wymienianego tak często w tym tekście prawdziwego rowu (jeszcze raz powtarzam – nie okopu!) kończy się po 1853 roku, kiedy zostaje on zasypany. Ale na mapach z tamtych czasów jeszcze przez kolejne ponad 20 lat widać wyraźny po nim ślad.
W 1945 roku niedoświadczony tłumacz albo roztrzepany polonista zaproponował dla tej ulicy nazwę – Przyokopowa – i pod taką nazwą figuruje ona do dnia dzisiejszego. W 1979 roku budynki na tej ulicy wyglądały tak:

Ulica Przyokopowa zarówno przed jak i po wojnie to ulica typowo mieszkaniowa. Ale były od tego wyjątki. Przed wojną największy ruch na ulicy Grabengasse odbywał się najprawdopodobniej przy numerze 6, gdzie do swojego biura w latach 20. zapraszał Johann Schmalenberg prowadzący na Dolnym Mieście gorzelnię win oraz fabrykę spirytusu rozciągające się terenem pomiędzy wspomnianą Przyokopową 6 oraz Dobrą 1c (przedwojenną Abegg-Gasse). W późniejszych latach pod tym samym adresem funkcjonował m.in. Süssmosterei czyli sklep z cydrem (widać to na załączonej reklamie prasowej).
Trzydzieści lat wcześniej czyli w 1891 roku pod adresem Grabengasse 2 rozpoczęła działalność fabryka wody mineralnej „Dr. Schuster und Dr. Kähler” istniejąca wcześniej przez prawie poł wieku na Neugarten (Nowe Ogrody) 31, a od 1906 r. na ulicy Hopfengasse (Chmielnej) 63-65.
W latach 1902-1906 na Przyokopowej 2b działała Kohlensäurewerk czyli wytwórnia kwasu węglowego przeniesiona później na ulicę Chmielną.
W 1921 roku na Przyokopowej 6 funkcjonowała wytwórnia konstrukcji i urządzeń metalowych – Bruno Adler Eisenkonstruktion przeniesiona z Langgarten (Długich Ogrodów).
A w 1928 roku Willy Rexin z Grabengasse 7 handlował stołowymi aparatami telefonicznymi o czym informował w stosownym ogłoszeniu prasowym.

Opowiadaczy zainteresowała w 2015 roku historia Domu pod sową (Przyokopowa 2), a cztery lata później tajemnica przebudowy kamienicy na Przyokopowej 4.  Natomiast o Fabryce mebli na Przyokopowej 9 dowiedzieliśmy się w 2017 roku dzięki jednej z mieszkanek tej właśnie ulicy.

Autor artykułu: Jacek Górski.

Przedwojenne reklamy:
J. Schmalenberg – Gazeta Gdańska, 1923.07.08 nr 151 str. 6.
Sklep z cydrem – Danziger Wirtschaftszeitung, 1941.11.01 nr 21 str. 28.
Willy Rexin – Słowo Pomorskie 1928.06.19 R.8 nr 139 str. 9.

Do stworzenia fragmentu mapy wykorzystano stronę Mapster.

Autor wszystkich czarno-białych powojennych fotografii: Artur Wołosewicz.

Źródło: Sobiecka L., Kaliszczak M. (ed.), Gdańsk – Dolne Miasto. Dokumentacja historyczno-urbanistyczna, PP Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział w Gdańsku Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, Gdańsk 1979.