Stągwie Mleczne na pocztówkach (część XXVI)

Lista gdańskich wież i baszt jest bardzo obszerna. Ale czy ktoś słyszał w Gdańsku o Wieży Mlecznego Młota?…

Danzig, Milchhammerturm czyli nic innego jak właśnie Gdańsk, Wieża Mlecznego Młota. Oto dowód.

Brzmi jak z kart jakiejś powieści J. R. R. Tolkiena albo Grzegorza Gajka. Oczami wyobraźni widać ją na mapie jak w środku ciemnego lasu strzeże drogi do… mrocznego zamku albo zapomnianego miasta. A ta biel w nazwie to tylko kamuflaż. Nieprawdaż?…

A tymczasem okazuje się, że taka oryginalna nazwa… Stągwi Mlecznych pojawiła się w zupełnie innym miejscu i na zupełnie innym nośniku. Została ona wydrukowana jako podpis na jednej z pocztówek z widokiem Stągwi Mlecznych z początku XX wieku. Najprawdopodobniej ktoś źle usłyszał nazwę albo przestawił w niej litery podczas składania podpisu pod pocztówką lub sobie zwyczajnie zażartował. Dla pewności sprawdziłem wcześniejsze wydanie tej samej pocztówki, tylko że w kolorze. Tam ten błąd nie wystąpił. Tam jest wszystko zgodnie z prawdą. Danzig. Milchkannenturm.

Skoro podpis mógł się nie zgadzać, to ciekawe czy wszystko inne jest na swoim miejscu? Jeżeli zdjęcie zrobione zostało od strony ulicy Szopy, to po prawej stronie powinna być widoczna duża Stągiew, a po lewej mała Stągiewka… Zgadza się! Od strony Długich Ogrodów w kierunku Stągwi powinien prowadzić most zwodzony… Zgadza się! Widać nawet z prawej strony fragment jednego z elementów tego mostu sterczących nad jezdnią. Po lewej stronie na ulicy Stągiewnej 20 swoje biuro na przełomie XIX i XX wieku miał Eduard Ahlborn zajmujący się sprzedażą maszyn mleczarskich, które przechowywał w magazynie na ulicy Wspornikowej (Stützengasse) 2 … Zgadza się! Fragment jego nazwiska widać zapisany na ścianie. Swoją drogą – sprzedaż maszyn mleczarskich w pobliżu Stągwi Mlecznych – takie rzeczy to tylko w przedwojennym Gdańsku. Z tego samego napisu dostrzec można jeszcze dwie pierwsze litery kolejnego słowa. Hi jak Hildesheimer Molkerei-Maschinenfabrik. Dlaczego tak? Hildesheim to miasto w środkowych Niemczech (Dolna Saksonia) na południowy wschód od Hanoweru gdzie w 1856 r. wspomniany  Eduard Ahlborn rozpoczął swoją działalność kupiecką w branży maszyn rolniczych, a dwadzieścia lat później wyspecjalizował się właśnie w maszynach mleczarskich oraz agregatach chłodniczych. A w Gdańsku w omawianym miejscu działała właśnie filia tej fabryki. Po prawej stronie mniej więcej na tej samej wysokości widać na ścianie wymalowane słowo Stube czyli izba. Na ulicy Stągiewnej 21 takie właśnie pomieszczenia oferowała Emma Woelke… Zgadza się! Potwierdza nam te informacje Księga Adresowa z 1905 roku. W dostępnych księgach z 1904 i 1907 roku osoba o tym nazwisku nie występuje. Czyżby zatem przy okazji udało nam się ustalić rok powstania zdjęcia gdzieś pomiędzy 1904 a 1905 rokiem?… Gdyby jeszcze udało się odczytać treść na afiszach – być może data powstania zdjęcia byłaby jeszcze dokładniejsza.

Wydawcą obu pocztówek był Louis Glaser z Lipska. Kolorowa pocztówka oznaczona została numerem 3611 i opatrzona została dodatkową informacją, że jest autochromem czyli barwioną litografią. Termin ten został zarejestrowany przez tego wydawcę jako oficjalna nazwa handlowa. Natomiast druga pocztówka posiada numer 4093. Obszerny katalog pocztówek tego wydawcy dostępny jest pod tym adresem.

Wspomniany Louis Glaser rozpoczynał działalność jeszcze w XIX wieku od drukowania książek, litografii i fotografii. Działał początkowo na własny rachunek, potem w spółce Glaser & Garte, a następnie ponownie solo. Po jego śmierci  w 1911 roku firmę prowadzili jego synowie – Max i Paul. W czasie Wielkiego Kryzysu w roku 1929 drukarnia została przejęta przez Heinricha Ferdinanda Jütte i działała w branży do 2003 roku.

Obie pocztówki są bez obiegu. Do tego złożone zostały jeszcze w starym szablonie w którym miejsce na dane adresowe odbiorcy zajmowało całą przestrzeń na odwrotnej stronie kartki. Wersja kolorowa ma z tej właśnie strony wyłącznie nadruk Postkarte. Druga zaś została wzbogacona o cztery wersje językowe – Postkarte, Weltpostverein, Carte postale i Union postale universelle. Pieczątkę W. Uhlworm przybił na tej pocztówce najprawdopodobniej jeden z jej późniejszych właścicieli.

Zarówno jedna jak i druga pocztówka pochodzi z kolekcji Opowiadaczy Historii Dolnego Miasta w Gdańsku.

Autor artykułu – Jacek Górski.