Strzelnica zakładowa Kgl. Pr. Gewehrfabrik Danzig
Niewyobrażalnym jest aby wyprodukowaną broń w Kgl. Pr. Gewehfabrik Danzig testowano i sprawdzano na którejś z odległych od fabryki broni wojskowych strzelnic mieszczących się wówczas we Wrzeszczu (Langfuhr) czy na Zaspie (Saspe).
Zasadniczo każdy karabin musiał być poddany testom i ostrzałowi wytrzymałościowemu oraz strzelaniu na celność (z regulacją mechanicznych przyrządów celowniczych) i skupienie. Trudno wyobrazić sobie taki zakres prac prowadzonych z dala od zakładu produkcyjnego i zaplecza technicznego.
Zatem rodzi się pytanie, gdzie mogła być umiejscowiona taka strzelnica w bezpośrednim pobliżu fabryki broni?
Bo jej fizyczne istnienie jest wzmiankowane w źródłach, co ciekawe w kontekście ornitologicznym w artykule autorstwa Alberta Ibartha (1860-1922) na temat ptactwa żyjącego w gdańskiej fosie miejskiej na Dolnym Mieście i jej bezpośredniej okolicy z roku 1906:
[…] um die unmittelbare Nachbarschaft der großen staatlichen Fabriken der Gewehrfabrik der Artilleriewerkstatt sowie privater industrieller Anlagen deren Lärm und Getöse nur wenig durch die Entfernung gedämpft bis in die Einsamkeit der Stadtgräben hinüberschallt unbekümmert um den am stadtseitigen Ufer gelegenen häufig benutzten Schießstand der Königlichen Gewehrfabrik.
w bezpośrednim sąsiedztwie wielkich fabryk państwowych, fabryki broni, warsztatów artyleryjskich i prywatnych zakładów przemysłowych, których hałas i zgiełk, tylko nieznacznie tłumiony odległością, odbija się echem aż po samotność fos miejskich, obojętnych na często używaną strzelnicę Królewskiej Fabryki Karabinów na miejskim brzegu
Niestety opis ten nie daje bezpośredniego wskazania co do konkretnej jej lokalizacji, ograniczając się do zdawkowego opisu, że gdzieś nad brzegiem fosy miejskiej (dzisiejszego Opływu Motławy).
Jednak na dawnym zdjęciu (pocztówce) ulicy Reduta Wyskok (Bastion Aussprung) z początku XX wieku widoczny jest wysoki wał ziemny odgrodzony od ulicy dość niskim płotem (c. 1,5 m) wykonanym z stalowych belek i przeciągniętych pomiędzy nimi lin/ drutu. Na samym szczycie wału widać kolejny płot zabezpieczający o podobnej konstrukcji. To właśnie za tym wałem miał znajdować się tor przyzakładowej strzelnicy fabryki karabinów w Gdańsku.
Oś strzelnicy była skierowana od Bastionu Miś (Bastion Bär) w kierunku Bastionu Wyskok (Bastion Aussprung) równolegle do obecnych ulic Reduta Miś i Reduta Wyskok. Drugim wałem ograniczającym strzelnicę był wał kurtyny umocnień fortecznych pomiędzy wymienionymi bastionami. Zakończona była ona kulochwytem, po którym obecnie nie ma już nawet śladu.
W okresie działalności fabryki broni strzelnica mogła mieć według orientacyjnych szacunków długość toru strzeleckiego prawdopodobnie około 150 metrów i zajmować w przybliżeniu powierzchnię nawet do około 0,5 ha.
Była strzelnicą typu odkrytego. Strzelanie odbywało się zapewne początkowo z drewnianego baraku, który następnie zastąpiono murowanym budynkiem. Miało to za zadanie chronić strzelców/testerów zakładowych przed wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych. Ponadto broń była przestrzeliwana zapewne ze stanowisk wyposażonych w kozły, aby zminimalizować ewentualne błędy mogące powstać ze strony samego strzelca.
Po zakończeniu działalności Gewehfabrik Danzig w początku lat dwudziestych przystąpiono do niwelacji starych obwałowań fortecznych od strony obecnej ulicy Reduta Wyskok (Bastion Aussprung) mający na celu lepszy dostęp i wykorzystanie terenu dawnej strzelnicy przyzakładowej fabryki broni. Na zdjęciu pochodzącym z drugiej połowy lat dwudziestych ukazującym widok z lotu ptaka bastionów Dolnego Miasta jest widoczny bardzo dobrze teren strzelnicy.
W dalszych latach okresu międzywojennego strzelnica była zapewne nadal wykorzystywana do celów rekreacyjnych i sportowych. Choć nie ma za wiele przekazów na ten temat a przynajmniej nie dotarłem jeszcze do nich.
W każdym razie z roku 1931 można zaprezentować zdjęcie fragmentu strzelnicy z Dolnego Miasta. Ukazało się ono w jednym z artykułów na łachach „Danziger Volksstimme”. Ale czy jest to powiązane z byłą strzelnicą zakładową- nie mam pewności. Również ze względu na jakość prezentowanej grafiki.
Jeszcze w okresie II Wojny Światowej na początku lat 40. wzmiankowane jest istnienie strzelnicy i klubu strzeleckiego „Schießklubs eV 1924” pod adresem dawnej fabryki broni. Jednak nie ma tutaj 100% pewności czy chodzi wciąż o to samo miejsce. Na mapie z roku 1940 wciąż są widoczne zarysy istniejącego obiektu pokrywające się dokładnie z lokalizacją dawnej zakładowej strzelnicy.
Obecnie na terenie Dolnego Miasta nie znajdziemy żadnego widocznego śladu, który by nawet mógł sugerować wcześniejsze przeznaczenie tego miejsca. W miejscu toru dawnej strzelnicy znajduje się bowiem obecnie szereg zabudowań garażowych i gospodarczych (choć patrząc na zdjęcia z góry idealnie odwzorowują dawną strzelnice).
Autor tekstu: Piotr J. Bochyński
Bibliografia:
Albert Ibarth; „Verzeichnis der auf dem Danziger Stadtgraben und in seiner unmittelbaren Nachbarschaft vorkommenden bezw brütenden Vögel” w: „28. Bericht des Westpreussischer Botanisch-Zoologischer Verein”, Danzig 1906, s. 258
Danziger Volksstimme , 1931, nr 177 z 1 sierpnia s. 3.
Hans Georg Siegler; „Danzig: Chronik eines Jahrtausends”, Droste Verlag, 1991; s. 312
Frank Fischer; „Danzig: die zerbrochene Stadt”, Propyläen Verlag, 2006
Widok ulicy Reduta Wyskok (Bastion Aussprung) z początku XX wieku z wałem strzelnicy.
Strzelnica zakładowa Gewehrfabrik Danzig – orientacyjna długość osi strzeleckiej około 150 metrów.
Strzelnica zakładowa Gewehrfabrik Danzig – orientacyjna zajmowana powierzchnia około 0,5 ha.
Strzelnica zakładowa Gewehrfabrik Danzig – widok terenu strzelnicy z lat 20. XX. w. (zakropkowane na żółto)
Widok strzelnicy z Dolnego Miasta z roku 1931. Ale czy jest to fragment byłej strzelnicy zakładowej?
Strzelnica zakładowa Gewehrfabrik Danzig – widok mapy z roku 1940 nałożonej na współczesny obraz terenu.
